Vaak blaasontsteking?

Vaak blaasontsteking? Voortdurende aandrang, pijn bij het plassen, troebele of bloederige urine: typische symptomen van een blaasontsteking, waar je vooral als vrouw veel kans op loopt. Voor het tijdschrift Margriet werd onze arts dr. Dick Janssen geïnterviewd over blaasontstekingen.

Een blaasontsteking – artsen spreken van een urineweginfectie of cystitis – is een pijnlijke kwaal die bij vrouwen veel vaker voorkomt dan bij mannen. Hoe ouder je wordt, hoe aspecifieker de klachten vaak zijn. En rondlopen met een onbehandelde blaasontsteking kan vervelende gevolgen hebben.

Onvermijdelijke bacteriën

Onze plasbuis is namelijk korter en de uitmonding ervan zit dichter bij de anus en het perineum (het gebied tussen de anus en de vagina). Daar huizen onvermijdelijk bacteriën uit de darm, zegt Dick Janssen, als urologisch arts verbonden aan de gespecialiseerde urologische klinieken van Andros Clinics en als wetenschappelijk onderzoeker aan het Radboudumc. Janssen is gespecialiseerd in terugkerende blaasontstekingen en het blaaspijnsyndroom. “In tachtig procent van de gevallen is het de darmbacterie E-coli die blaasontstekingen veroorzaakt, maar er zijn nog meer soorten bacteriën. Ik merk dat vrouwen erg bezig zijn met hygiëne, maar hoe excessief je ook zou schrobben: je kunt die bacteriën nooit wegkrijgen.”

Niet té hygiënisch

Natuurlijk is het verstandig om na de stoelgang van voren naar achteren te vegen, zodat er geen ontlasting bij de vagina komt, maar los daarvan heeft een blaasontsteking niets met slechte hygiëne te maken. Sterker nog: een grote hang naar hygiëne kan júíst de boosdoener zijn: “Veel vrouwen krijgen spontane smetvrees van een openbaar toilet. Zij willen niet op de vieze bril zitten en hangen er dus maar boven.” Niet verstandig, want een vieze toiletbril veroorzaakt geen blaasontsteking, maar ‘hangen’ wél. “In die positie kun je niet goed uitplassen en blijft er dus urine in de blaas achter. De daar aanwezige bacteriën krijgen dan meer kans om zich sneller te vermenigvuldigen en een ontsteking te veroorzaken.”

“Van die microscopisch kleine (darm)bacteriën die rond de vagina en het perineum leven, komen er altijd wel een paar in de blaas terecht: bacteriën vermenigvuldigen zich makkelijk en kunnen zo de plasbuis in groeien,” zegt Dick Janssen. Maar hoe gevoelig je bent, is van persoon tot persoon verschillend. “Sommige vrouwen hebben zelden een blaasontsteking, andere een of twee keer per jaar in een milde vorm, maar er zijn ook vrouwen met zeer complexe problematiek: zij gaan van blaasontsteking naar blaasontsteking.”

Risicofactoren bij blaasontsteking

Hoewel je een blaasontsteking niet altijd kunt voorkomen, zijn er wel een aantal factoren die de kans erop verhogen. Waaronder deze:

• Slecht uitplassen
• Weinig drinken
• Seks: er komen bacte­riën naar binnen
• Obstipatieklachten: ophoping van ontlasting zorgt voor bacteriegroei
• Diabetes, hoge bloeddruk, auto-immuunziekten, stof­wisselingsziekten, gebruik van medicatie die je afweer onderdrukken
• Heb je al eens een blaasontsteking gehad? Grote kans dat het vaker gebeurt: je bent er blijkbaar gevoelig voor

Seks als boosdoener

Seks is een behoorlijke risicofactor voor blaasontstekingen; de kans dat je er één oploopt is relatief groot. Het gebied tussen de plasbuis, vagina en anus zit immers vol met darmbacteriën die bij de daad gemakkelijk binnenkomen. Voorkomen is lastig. Plas in elk geval direct na de daad uit. Is het elke keer raak? Probeer of cranberrysap of d-mannosepreparaten je helpen. Geen succes? Een uroloog kan je een lage dosering antibiotica voorschrijven, die je direct na het vrijen slikt.

Terugkerende blaasontstekingen

Artsen spreken van recidiverende ofwel steeds terugkerende blaasontstekingen als je minstens drie keer per jaar ‘aan de beurt’ bent. “Recidiverende blaasontstekingen hebben een enorme impact. Patiënten zijn echt bang voor de volgende ontsteking.” Door de chronische pijnprikkel kan je blaas overgevoelig worden, waardoor je in een vicieuze cirkel belandt. “Je bekkenbodem kan gaan verkrampen, waardoor leegplassen nog moeilijker wordt. Ik zie vrouwen die voortdurend bezig zijn met hun overprikkelde blaas, waardoor ze continu op het toilet zitten: 25 keer per dag is geen uitzondering. Dat werkt sociaal isolerend.” Vanwege covid-19 waren restaurants lange tijd gesloten en Nederland heeft weinig openbare toiletten. “Sommige vrouwen zagen zich in die periode genoodzaakt om in de bosjes te plassen. Of ze kwamen gewoon de deur niet meer uit.”

Snerpende pijn bij het plassen, pijn in de onderbuik, een ziek gevoel, steeds weer naar het toilet, troebele urine die ‘vies’ ruikt, soms met bloed erin… Veel vrouwen weten dan wel genoeg. Maar er zit een addertje onder het gras: met het klimmen der jaren worden de urinewegen minder gevoelig, waardoor de symptomen van een blaasontsteking minder duidelijk zijn. Hoe ouder, hoe aspecifieker de klachten. Dr. Janssen: “Merk je dat je vaker plast, dat die plas wat troebel is en ruik je een ammoniaklucht, dan is het verstandig om je urine te laten testen. Dat kan bij de assistent van de huisarts. Als je twijfelt – je hebt bijvoorbeeld klachten in het weekend en wilt niet zomaar naar de weekendarts – dan kun je zelf testen met test-strips die je bij de (online) drogist kunt kopen.”

Wacht niet te lang

Heb je een blaasontsteking, maar zijn de klachten draaglijk, dan kun je het een paar dagen aankijken. Soms lukt het om blaasontsteking ‘weg’ te drinken met veel water. Cranberrysap kun je ook proberen: dat zure sap voorkomt dat de E-colibacterie zich aan de blaaswand hecht. Veel vrouwen hebben hier baat bij. Het actieve molecuul uit cranberry is ook in tabletvorm verkrijgbaar onder de naam d-mannose. Bereid je voor op vaakk plassen en geef vooral ook toe aan die voortdurende aandrang: het lichaam wil de bacteriën lozen om zo de ontstekingsreactie de baas te worden. Loop vooral niet te lang rond met een blaasontsteking: die kan namelijk opstijgen en een nierbekkenontsteking veroorzaken. Dan heb je echt een antibioticum nodig. Malaise, pijn, koorts, koude rillingen en pijn in de zij zijn goede redenen naar een arts te gaan.

Wat doet de specialist?

Kom je steeds opnieuw bij de huisarts met blaasontstekingen, dan ligt een verwijzing naar een specialist voor de hand. De uroloog zal je urine op kweek zetten om te zien welke bacterie actief is, vaak in combinatie met bloed­onderzoek om je nierfunctie te controleren. De arts kijkt in de blaas (cystoscopie) en soms is een echo of scan nodig. Een specialist kan je uiteraard ook antibiotica voorschrijven, soms in de vorm van een langdurige kuur in een lage dosis. Omdat bacteriën resistent kunnen worden (ze zijn dan ongevoelig voor een bepaalde soort antibiotica) verdiepen artsen zich in alternatieven. Urologisch arts Dick Janssen doet onderzoek naar het effect van blaasspoelingen. “In die spoelingen zitten moleculen die lijken op het slijmvlies van de blaaswand. Die moleculen werken als een buffer tussen de urine in je blaas en de blaaswandcellen. Zo kan urine je geprikkelde of ontstoken blaas niet nog meer irriteren en komt je blaas tot rust.”

Fabeltjes over blaasontsteking

• Blaasontsteking komt door een slechte hygiëne
• Van kou krijg je blaasontsteking. Daarvoor is geen wetenschappelijk bewijs. Wat wél aannemelijk is, is dat we door kou onze bekkenbodemspieren minder goed kunnen ontspannen, waardoor we minder goed uitplassen en schadelijke bacteriën in de blaas achterblijven. Ook is het mogelijk dat door kou ons immuunsysteem minder goed werkt, waardoor infecties op de loer liggen.
• Veel vitamine C nemen helpt. Vitamine C werkt niet tegen blaasontsteking (hoewel het natuurlijk wel goed is voor je immuunsysteem), maar cranberrysap en d-mannose helpen je er vaak wel vanaf.

Blaasontsteking zonder bacterie

Het zijn niet altijd bacteriën die een blaasontsteking veroorzaken. Ook nier- of blaasstenen kunnen je ziek maken. Dr. Dick Janssen: “Als je een niersteen of blaasstenen niet uitplast, kunnen het behoorlijke keien worden. Sommige patiënten hebben één steen die enorm veel pijn veroorzaakt. Andere patiënten komen met milde klachten en blijken een enorme knikkerzak aan stenen in hun blaas te hebben.” Stenen kunnen worden vergruisd of operatief worden verwijderd, maar vaak wordt eerst met medicatie geprobeerd de spieren rond de urinewegen te ontspannen, zodat ze met de urine de blaas verlaten.

Ook een verzakking kan de oorzaak zijn. “Bij een verzakking verandert de positie van de blaas in het bekken, waardoor het moeilijker wordt om de blaas te legen en je vatbaarder wordt voor urineweginfecties.” Vermoed je een verzakking te hebben? Vaak heb je dan een ‘balgevoel’ tussen je benen. “Raadpleeg in dat geval een arts. Vaak is er een multidisciplinair team nodig om je zo goed mogelijk te helpen: naast de uroloog ook een gynaecoloog en een bekkenbodemtherapeut. Soms is een operatie nodig.” Ten slotte kunnen ook (aangeboren) afwijkingen van de urinewegen de oorzaak zijn van recidiverende urineweginfecties.

Het hoort nou eenmaal bij de overgang…

De slijmvliezen van de vagina en plasbuis bieden bescherming tegen bacteriën, maar als je in de overgang bent, maak je minder van het hormoon oestrogeen aan. De slijmvliezen worden dunner en droger, waardoor je minder goed beschermd bent tegen bacteriën. Mocht je zo vaak blaasontstekingen krijgen dat dit een negatieve impact op je leven heeft, vraag dan om een doorverwijzing naar de specialist. Dr. Janssen: “Terugkerende blaasontstekingen horen niet bij de overgang. Te lang doorlopen met pijnlijke klachten is zonde: met het lokaal aanbrengen van hormonen bereiken we goede resultaten – vrouwen met steeds terugkerende blaasontstekingen zijn er niet zelden ineens vanaf. Dat verbetert de kwaliteit van je leven enorm. De angst dat deze hormonen niet veilig zijn is onterecht. Er is sprake van een verhoogde kans op baarmoederhals- en borstkanker, maar die kans is echt miniem.”

Ernstige complicaties

Het lijkt misschien prettig dat een blaasontsteking op latere leeftijd minder pijn veroorzaakt, maar daardoor blijven ontstekingen soms onbehandeld en dat kan gevaarlijk zijn. Een blaasontsteking kan ineens ‘opstijgen’, waardoor het nierbekken ontstoken raakt. Daar ben je meestal flink ziek van, met koorts en pijn in de flanken. Dr. Janssen: “Als je van je blaasontsteking nauwelijks last hebt gehad, dan kun je echt worden overvallen door een nierbekkenontsteking, met hoge koorts en een doodziek gevoel. Eerst lijkt er niets aan de hand en dan lig je ineens in het ziekenhuis.” Het is dus belangrijk om vage klachten niet te negeren, zoals vaak plassen en ongemak in de onderbuik, en bij twijfel je urine te laten testen.

Echt ernstig wordt het als het lichaam met heftige ziekteverschijnselen reageert op de infectie: dat heet sepsis (in de volksmond een bloedvergiftiging). Heb je behalve pijn door de infectie een snelle hartslag, een snelle ademhaling, voel je je zwak, heb je koorts of juist een temperatuur onder de 36 graden? Neem dan direct contact op met een arts. Een sepsis kan levensbedreigend zijn, omdat je bloeddruk kan dalen waardoor organen te weinig bloed krijgen en kunnen beschadigen.

Elke infectie, dus ook een blaasontsteking, kan een delier veroorzaken: een acute toestand van verwardheid. Je hebt dan last van angsten, bent onrustig of boos, zakt steeds weg en soms zie je dingen die er niet zijn. Dr. Janssen: “Vooral ouderen zijn hier gevoelig voor. Een delier is traumatisch voor de patiënt zelf en voor de familie. Met een delier ga je altijd naar het ziekenhuis. Daar proberen ze te achterhalen welke infectie het delier heeft veroorzaakt. Met het weghalen van de oorzaak, verdwijnt ook het delier.”

Blaaspijnsyndroom

Heb je steeds terugkerende blaasontstekingen en houdt de pijn aan, maar zegt je huisarts dat er geen bacterie te vinden is? Vraag dan om een doorverwijzing, want het kan dan namelijk het zogeheten blaaspijnsyndroom zijn. Een cascade van ellende, zo noemt urologisch arts Dick Janssen deze relatief onbekende chronische pijnaandoening. “Het blaaspijnsyndroom kun je vergelijken met de ziekte van Crohn. Patiënten hebben ontstekingen aan de blaaswand, gepaard met zweren die snel bloeden, of ze hebben een voortdurend ontstoken blaaswand. Ontzettend pijnlijk, vooral omdat je de blaas niet kunt ontlasten en die zich dus voortdurend vult met urine. Het is alsof je steeds trekt aan een schaafwond. De chronische pijn domineert je hele leven; je raakt geïsoleerd, kunt arbeidsongeschikt raken en psychische klachten ontwikkelen.

Door het overmatig aanspannen van de bekkenbodem ontstaan er ook andere fysieke klachten: poepen doet pijn en vrijen wordt soms onmogelijk. Artsen hebben gewerkt aan een nieuwe richtlijn voor multidisciplinaire aanpak van dit probleem: behalve door de uroloog word je behandeld door de gynaecoloog, maag-lever-darmarts, anesthesist, bekkenbodem-therapeut en indien nodig de seksuoloog en/of psycholoog.” In Nederland zijn er zo’n vierduizend patiënten die worden behandeld voor het blaaspijnsyndroom. Dick Janssen denkt dat vele vrouwen aanmodderen met erge klachten. “Continue pijn en voortdurende aandrang zijn alarmsignalen. Blijf er niet mee rondlopen.”

Lees meer over blaasontstekingen

Lees meer over blaaspijnsyndroom

Bekijk artikel over blaasontstekingen op Margriet